Op 11 oktober organiseert Saga een nascholingsdag voor geschiedenisdocenten in Museum Het Valkhof in Nijmegen. Het centrale thema is ‘kritisch denken’. Waarom dit onderwerp? Al ruim 6 jaar zijn we continue in gesprek met docenten en leerlingen over het vak geschiedenis. Uit deze gesprekken blijkt steeds weer dat de belangrijkste drijfveer van geschiedenisdocenten om voor de klas te staan is om ‘leerlingen te leren kritisch denken’.
Maar wat betekent kritisch denken eigenlijk? Het is een complex containerbegrip. Je kunt er van alles onder verstaan: een lijstje met (historische) vaardigheden, vertrouwdheid met logisch, analytisch of wetenschappelijk denken, een zekere aanleg of houding, engagement, een onderzoekende houding, eisen waaraan het denken moet voldoen, etc. En zelfs wanneer we het duidelijk kunnen definiëren, dan is het nog steeds onduidelijk hoe je dit effectief in de klas moet onderwijzen.
5 belangrijke punten
Peter Ellerton, docent in kritisch denken, verbonden aan de Universiteit van Queensland, heeft een interessant artikel geschreven en er een model over ontwikkeld. Een paar punten lichten we uit in dit artikel. Als je het artikel van Ellerton integraal wilt lezen klik hier:
1. Kritisch denken begint bij het begrijpen van je eigen denken. Hoe het proces van denken werkt, kun je niet alleen via taal overdragen. Je kunt iemand ook niet leren surfen door er alleen over te praten. Op een gegeven moment moet iemand op een surfplank gaan staan en zelf ervaren hoe het is. Dat is ook het geval met kritisch denken: je moet het doen en veel oefenen.
2. Kritisch denken vereist een onderzoekende houding en zelfreflectie. Als we een onderzoekende houding waarderen dan moeten we beginnen met het waarderen van twijfel. Want twijfel is het begin van alle onderzoek. Het is dus belangrijk om in je klas een onderzoekende houding te stimuleren die verder gaat dan het soepel overbrengen van kennis van docent naar leerling. Klassen waarin dingen altijd duidelijk en vastomlijnd zijn, kunnen de indruk wekken dat er geen twijfel mogelijk is. Het stimuleren van kritisch denken begint bij twijfel. Door twijfel creëer je de mogelijkheid voor leerlingen om een reflectieve en onderzoekende denkhouding aan te nemen.
3. Om onderzoek te kunnen doen moet kennis gestructureerd en georganiseerd aangeboden worden. Hoe beter de kennis is georganiseerd, hoe beter het gebruikt kan worden om problemen op te lossen. En schematisch aangeboden kennis vereist bovendien minder werkgeheugen en kan sneller en effectiever gebruikt worden.
4. Goed leren denken gaat ook over leren om met anderen te denken. Het is een resultaat van jouw ervaring van wat anderen overtuigend vinden, waarom ze dat vinden en een reflectie op je eigen denken om zulke overtuigende effecten te leren ontwikkelen. Het is belangrijk dat het denken dus ook samen met anderen gebeurt, zodat leerlingen een deel worden van een sociale werkelijkheid waarin ze ontdekken dat ze samen meer bereiken dan ieder individueel.
5. Het onderwijs van kritisch denken gaat ook over de normatieve vraag: wat is goed denken? En dat brengt ons bij de filosofie. Filosofie zou je ook als methodologie kunnen toepassen bij geschiedenis. Het vormgeven en evalueren van argumenten is het fundament van redeneren en kritisch denken. Argumentatieleer vormt het raamwerk waarin kritisch denken het meest effectief kan plaatsvinden. Daarbij hebben argumenten ook een waarde. Je hebt sterke en zwakke, goede, doorslaande en valse argumenten.
Nascholingsdag Museum Het Valkhof
Je wilt leerlingen niet alleen leren kritisch denken, je voelt waarschijnlijk ook de urgentie om daar al in de onderbouw concreet mee te beginnen. We leven immers in een tijd waarin we bedolven worden onder informatie. Wat is dan nog waar en van waarde en hoe bepaal je dat? Bovendien staat in de kenniseconomie van Nederland de productie van kennis centraal en hoe produceer je kennis? Juist door kritisch denken. Geschiedenis is bij uitstek het vak waarin dit in de praktijk gebracht kan worden. Het vak is relevanter dan ooit.
Op de nascholingsdag gaan we praktisch aan de slag. Je krijgt tools waarmee je in je klas direct kunt starten met kritisch denken.
Bekijk hier het programma en meld je aan voor de nascholingsdag op vrijdag 11 oktober in Museum Het Valkhof in Nijmegen.
